#MEETTHEARTISTS: Margit Lukács & Persijn Broersen

Tijdens Art Rotterdam tref je het werk van honderden kunstenaars van over de hele wereld. In deze reeks lichten we een aantal kunstenaars uit die bijzonder werk tonen tijdens de beurs.

De geliefde videosectie Projections wordt dit jaar getransformeerd: in plaats van één ruimte met videopresentaties vind je deze werken nu verspreid over de beurs, in speciaal gereserveerde videoruimtes in de booths van verschillende galeries. AKINCI toont bijvoorbeeld een prikkelend videokunstwerk van het kunstenaarsduo Margit Lukács & Persijn Broersen: ‘Fix the Variable, Exclude the Accidental, Eliminate the Impure, Unravel the Tangled, Discover the Unknown’ (2021).

Voor dit werk liet Nederlandse kunstenaarsduo zich inspireren door de beroemde Zweedse natuuronderzoeker Carolus Linnaeus: de eerste wetenschapper die een uniform systeem bedacht om levende organismen als planten en dieren te classificeren — in feite een manier om controle uit te oefenen op de natuur. Linnaeus had een bijzondere band met de toenmalige ‘Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden’, waar hij zijn studie medicijnen afrondde en verschillende boeken en artikelen schreef, waaronder zijn beroemde ‘Systema Naturae’ (1735—). Hij was bovendien lijfarts van de rijke bankier en VOC-directeur George Clifford III, een baan die Linnaeus combineerde met een rol als supervisor van diens botanische tuin en dierentuin. Want Clifford had honderden plantensoorten meegenomen tijdens zijn vele reizen, net als tijgers, apen, verschillende vogelsoorten en Indische herten. Linnaeus was met name gefascineerd door de buitenlandse planten uit de collectie en deelde die in in zijn ‘Hortus Cliffortianus’ (1937). Als je met hedendaagse ogen naar Linnaeus’ classificatiesysteem kijkt dan is dat systeem natuurlijk helemaal niet zo objectief, bijvoorbeeld als je kijkt naar hoe hij menselijke “variëteiten” beschreef — hij gebruikte het woord ras niet. Maar ook als je kijkt naar zijn weergaven van tropische plantsoorten, die hij niet neutraal beschreef, maar juist als een geïdealiseerde versie. En dat is opvallend omdat Linnaeus zijn rigide systeem juist beschouwde als het summum van objectiviteit.

In het videowerk van Lukács & Broersen zien we een reeks hyperrealistische, virtuele, dansende planten, geïnspireerd op Linnaeus’ weergave van de tropische plantencollectie van George Clifford III. Toch ogen de geanimeerde planten in dit videokunstwerk nét niet echt, waardoor je als kijker een bepaalde vervreemding voelt die misschien te vergelijken is met het uncanny valley effect — het onbehaaglijke gevoel dat we krijgen als een robot teveel op een mens lijkt, maar ook nét niet genoeg. Het natuurlijke en het virtuele gaan in dit werk een relatie aan die je als kijker als onnatuurlijk ervaart. De bloemen en planten in de video bewegen eerst zacht, alsof ze enkel in beweging worden gebracht door een zacht briesje. Na een tijdje worden de bewegingen steeds woester en dreigender, alsof de planten proberen te ontsnappen uit hun opgelegde keurslijf. De choreografie achter de beweging is niet toevallig en is geprogrammeerd op basis van de bewegingen van opstandige menigten en natuurkrachten. Deze bewegingen staan in contrast met de statische weergaven die Linnaeus vereeuwigde in zijn ‘Hortus Cliffortianus’. De meeslepende pianomuziek van concertpianist Daria van den Bercken wordt in het videowerk abrupt opgevolgd door protestmuziek van de Amerikaanse revolutionair en componist Frederic Rzewski, die vorig jaar overleed. De gekozen composities grenzen aan het atonale, dat door luisteraars vaak als onnatuurlijk wordt ervaren. De muziek loopt bovendien niet synchroon met de beelden, waardoor je iedere keer net een andere combinatie van beeld en geluid zult zien. 

Margit Lukács & Persijn Broersen spelen in hun werk met verschillende spanningsvelden. Ze houden zich enerzijds bezig met de manieren waarop fictie de realiteit dicteert, en vice versa. Anderzijds kijken ze naar de relatie tussen mensen en hun directe omgeving: de natuur, maar ook de samenleving. Hoe wordt deze relatie beïnvloed door de grote hoeveelheid aan media die we dagelijks, bewust en onbewust, consumeren? De kunstenaars willen in hun werk laten zien hoe realiteit, fictie en (massa)media intrinsiek met elkaar verweven zijn. Dat benadrukken ze door gefilmd of gefotografeerd beeldmateriaal te combineren met digitale animatie en beelden uit de media. Hun werken vormen zelf ook vaak parallelle werelden, die meestal een afspiegeling vormen van onze maatschappij en visuele cultuur. Ze zijn daarbij in het bijzonder geïnteresseerd in de manieren waarop mensen natuur ervaren en construeren. De kunstenaars benoemen daarbij onderwerpen als eindeloze reproductie en onze focus op sierlijkheid en oppervlakkigheid. Want hoewel onze schermen grenzenloos en tijdloos zijn bieden ze ook een afgeplatte werkelijkheid. En we brengen steeds meer tijd door in onze virtuele werelden, wat ook weer invloed heeft op de manier waarop we ons verhouden tot de natuur. 

Onze verstoorde relatie met de natuur komt ook op interessante wijze naar voren in hun eerdere videokunstwerk ‘Forest on Location’ (2018). De kunstenaars reisden daarvoor af naar het 11.800 jaar oude het Białowieża-bos op de grens van Polen en Wit-Rusland. Het bos heeft een UNESCO-werelderfgoedstatus en vormt al eeuwenlang een bron van inspiratie voor mythen, legendes en sprookjes. Grootschalige houtkap zorgt er echter voor dat het bos steeds kleiner wordt. Lukács & Broersen schoten beeldmateriaal op locatie en creëerden daarna een soort digitale “back-up". Ze transformeerden de 2D-fotobeelden vervolgens naar een 3D-ervaring die nog het meeste weg heeft van een game. Daar voegden ze vervolgens een optreden van de Iraanse operazanger Shahram Yazdani aan toe, die verhaalt over een wijze boom die een verdwaalde jongen toespreekt. Het vormt een zeker contrast met onze werkelijke relatie met de natuur, waarin mensen zich alle macht toe-eigenen en de natuur vooral gezien wordt als handelswaar. Naarmate de film vordert, verandert het magische en mysterieuze bos langzaamaan in een meer gedeconstrueerde en gefragmenteerde digitale weergave.

Lukács & Broersen werken sinds 2001 samen. Ze studeerden allebei grafisch design aan de Gerrit Rietveld Academie, gevolgd door een studie in Fine Arts and Design aan het Sandberg Instituut. Daarna voltooide het duo residenties aan onder andere het Chinese European Art Center, The International Artists Studio Program in Stockholm, de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam en Künstlerhaus Bethanien in Berlijn. Hun werk was te zien in verschillende musea, (film)festivals en televisieuitzendingen over de hele wereld, van Centre Pompidou, Foam, IFFR, het New York Film Festival en Lowlands tot de World Expo Shanghai, Rencontres d'Arles en de Sydney Biennale. Lukács & Broersen creëerden onder meer een site-specifiek werk voor de lift van het Stedelijk Museum en een werk voor de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Het kunstenaarsduo maakt naast films, animaties en video’s ook foto’s, zeefdrukken en wandwerken.

Tijdens Art Rotterdam is het werk van Margit Lukács & Persijn Broersen te zien in de Projections-presentatie in de booth van AKINCI. 

Het videokunstwerk ‘Fix the Variable, Exclude the Accidental, Eliminate the Impure, Unravel the Tangled, Discover the Unknown’ werd gemaakt in opdracht van het Centraal Museum en is ook opgenomen in de collectie van het museum. Het werk is nog tot en met 1 mei te zien in de tentoonstelling ‘De botanische revolutie’. De titel ('Repareer de variabele, sluit het toevallige uit, elimineer het onzuivere, ontrafel het verwarde, ontdek het onbekende') verwijst overigens naar een citaat van Johann Wolfgang von Goethe, in zijn zoektocht naar de essentie van het pure verschijnsel.