Een terugblik met… Vytautas Kumža, de winnaar van de NN Art Award 2022

Tijdens Art Rotterdam reikt NN Groep voor de zevende keer de NN Art Award uit aan een hedendaags kunsttalent met een authentieke beeldtaal en een innovatieve invalshoek. NN Group is sinds 2017 partner van Art Rotterdam en reikt sindsdien ieder jaar een stimuleringsprijs uit. Een jaarlijks wisselende jury van kunstprofessionals maakt daarbij een selectie van vier veelbelovende talenten, waaruit uiteindelijk een winnaar wordt gekozen. De voorwaarden zijn helder: het gaat om kunstenaars die in Nederland zijn opgeleid en hun werk tonen tijdens Art Rotterdam. NN Group koopt daarbij één of meerdere werken van de genomineerden aan voor haar bedrijfscollectie. Vorig jaar werd de NN Art Award (t.w.v. €10.000) in de wacht gesleept door de Litouwse kunstenaar Vytautas Kumža. Wij interviewen hem om er achter te komen wat de prijs voor hem betekend heeft en hoe hij de afgelopen periode ervaren heeft.

Hoe voelde het om de NN Art Award te winnen?
Vytautas Kumža: “Eerlijk gezegd was ik echt verrast toen ik hoorde dat ik de NN Art Award had gewonnen. Ik kende het werk van andere genomineerden al jaren en het was geweldig om onderdeel te zijn van zo'n indrukwekkende groep kunstenaars, om onze kunstwerken samen te presenteren. Ik was de jongste van het gezelschap, dus het voelde geweldig om te horen dat de jury in mij geloofde en het belang inzag van het voortzetten van mijn praktijk – en dat ze die ook daadwerkelijk steunen middels deze prijs.”

Hoe is het afgelopen jaar voor jou geweest?
VK: “Het afgelopen jaar was heel intens en productief. Ik heb een druk seizoen gehad met veel kunstbeurzen. Mijn nieuwe werken werden gepresenteerd op June Art Fair in Basel, Art Dubai, Enter Art Fair en Unfair en ik heb het jaar afgesloten met een solo-expositie in Vilnius. Ik heb het gevoel dat ik vorig jaar een nieuwe manier van werken heb ontwikkeld, ondanks het feit dat het een behoorlijk vol jaar was.

Ik heb het afgelopen jaar veel gereisd en iedere plek die ik bezoek laat een bepaalde indruk of esthetiek achter in mijn gedachten. In mijn werk fotografeer ik geen mensen, omdat ik meer geïnteresseerd ben in de gebaren die mensen achterlaten. Wat er gebeurt in mijn omgeving en wat ik om me heen zie laat zeker sporen na, die later vertaald worden naar mijn praktijk, soms op een subtielere of juist meer directe manier.”

Hoe zijn de werken die je tijdens Art Rotterdam liet zien tot stand gekomen? Volg je een specifiek proces?
VK: “De serie werken die ik in de stand van de NN Art Award presenteerde is geïnspireerd door de verbeelding van mensen, het resultaat van onze recente tijd en met verhalen overspoelde schermen; waarbij stedelijke ruimtes uit sociale relaties werden gehaald. Ik heb gemerkt dat een nieuwe vorm van verbeelding in een stroomversnelling kwam, maar de contouren ervan vervaagden. Door verschillende alledaagse processen te heroverwegen, maakte ik fotografische en glazen constructies van gevonden voorwerpen en herinneringen en creëerde ik verschillende mogelijke scenario's die de blik misleiden en de logica van de kijker in twijfel trekken. Met deze verwarrende instabiliteit stel ik een vraag: "Kan observatie de aard van dingen veranderen of ze een andere betekenis geven?". Terwijl ik zichtbare ‘naden en randen’ achterlaat in meerlagige fotografische plattegronden — op dezelfde manier als met lood verzegelde glasstukken — heb ik naadloze glas-in-loodconstructies gemaakt. Dit transparante obstakel, tussen de afdruk en de kijker, wordt daarmee een indicator dat we door iemands zorgvuldig geconstrueerde en gefilterde gezichtsvermogen kijken.”

Zijn er bijzondere dingen die je dankzij het prijzengeld hebt kunnen bewerkstelligen?
VK: “Ik heb veel nieuwe kunstwerken kunnen maken en produceren, daar werd al het prijzengeld in geïnvesteerd. Ik hoefde niet van tevoren na te denken over waar en wanneer ik het moest uitgegeven, dus ik spendeerde het met vertrouwen en ik ben echt blij dat ik er niet te veel over na hoefde te denken. Dat ik het gewoon kon doen en het resultaat kon zien, waar ik uiteindelijk heel blij mee was. Het afgelopen jaar ben ik meer gaan experimenteren met verschillende manieren om glas te verwerken en het te combineren met andere objecten. Ik heb mijn praktijk ook uitgebreid op een meer sculpturale manier. En ik ben blij dat er veel kansen waren om het werk te presenteren afgelopen jaar. Tijdens Art Rotterdam 2023 worden enkele van mijn meest recente werken gepresenteerd, en later in het jaar heb ik een solo-expositie bij galerie Martin van Zomeren.”

Wat is je ultieme advies voor jonge kunstenaars?
VK: “Dat is een lastige vraag, want er is niet één ultiem advies, want iedereen heeft iets anders nodig en heeft zijn eigen unieke pad. Al zou ik gewoon willen zeggen: blijf werk maken en stop niet, ook al lijkt dat soms onmogelijk. Ik geloof dat je als kunstenaar moet wennen aan ups en downs in elke fase van je carrière. Het is een kwestie van je praktijk tot een onderdeel van je routine maken en het heel serieus nemen, terwijl je daarnaast open blijft staan voor fouten, ongelukken en suggesties.”

Interview door Flor Linckens