#MeetTheArtist – Salim Bayri

Wat is het effect als je tegengestelde situaties, technologieën en culturen op elkaar laat inwerken? Salim Bayri doet het aan de lopende band en vaak met een grijns. Vertrekkend vanuit een digitale omgeving, kan zijn werk tal van vormen aannemen. Je zou hem de MC van de culturele-technologische botsing kunnen noemen. Dit jaar is hij genomineerd voor de NN Art Award. 

Op zoek naar de kern
Salim Bayri (Casablanca, Marokko, 1992) won afgelopen najaar de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs. Bayri was voorgedragen door schrijver en jurylid Abdelkader Benali die hem prees om zijn veelzijdige en ongrijpbare oeuvre. Daarmee slaat Benali de spijker op zijn kop, want de kern van Bayri’s werk laat zich lastig definiëren. “Je loopt er als het ware omheen” zei Bayri in een recent interview met Mr Motley. “Het zou ook een mislukking zijn om ‘het’ te pakken, want dan ik zou het werk de nek omdraaien en dat wil ik niet”.

Het zoeken naar een kern is ook lastig, want Bayri kan je met recht een multidisciplinair kunstenaar noemen. Zo maakt hij onder meer video’s, installaties, wearables, apps, tekeningen en digitale prints. Bayri vertrekt daarbij doorgaans vanuit een digitale tekening, maar is niet zo zeer geïnteresseerd in de verschillen tussen online en offline uitingen. Zijn interesse is breder. “In de kern laat hij steeds tegengestelde beelden, situaties, technologieën, cultuurgebruiken, fenomenen met elkaar botsen en met een grijns kijkt hij dan toe naar het effect ervan. Dat brengt een opvallende openheid op allerlei vlakken teweeg", zegt Baryri’s galeriehouder Kees van Gelder.

Van Gelder kwam het werk van Bayri in 2017 op het spoor toen hij de eindpresentatie van Kimball Gunnar Holth bezocht in de Groningse A-kerk. Hij was direct verkocht. “Salim stond voor zijn installatie/stellage die hij ‘Smartshop’ noemde en zong richting deze sculptuur door een versterker Arabische, Nederlandse, Franse en Spaanse teksten, geïmproviseerde beschrijvingen van wat hij letterlijk voor zich zag. De zangtoon was duidelijk de Noord-Afrikaanse meertonigheid van de Maghreb. Een geweldige presentatie.” 

Van Gelder was niet de enige die Bayri’s werk opviel, want zijn werk kan op veel aandacht rekenen. Sinds het afronden van zijn residency aan de Rijksakamie was het in Nedeland al te zien bij CODA, Framer Framed, W139, La Capella in Barcelona en Fondazione Merz in Turijn. Naast de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs, sleepte Bayri afgelopen jaar ook de Charlotte Köhler Prijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds in de wacht. Eind januari opent Dead Skin Cash, een duotentoonstelling met Ghita Skali in W139 in Amsterdam, waarbij bezoekers dode huidcellen kunnen verkopen voor geld.

Code switching
Dat het spelen context, conventies en verwachtingen Bayri’s tweede natuur is, is niet verbazingwekkend als je zijn geschiedenis kent. Bayri groeide op in Casablanca, waar hij een Spaanse school bezocht. “Om me heen hoorde ik continu Arabisch en Frans. Online was alles weer in het Engels. Als jonge jongen leerde ik op school over Carlos II, om naar huis te lopen door straten waar iedereen Darija sprak en om eenmaal thuis over de prijs van baguettes in het Franse journaal te horen. In mijn hoofd switch ik continu. Ik zoek naar de gemene deler.” 

Aansluitend volgde hij een bacheloropleiding aan de Escola Massana in Barcelona, een Master in Media, Art Design and Technology aan het Groningse Frank Mohr Instituut en een residency aan de Rijksakademie waar hij in 2020 een vergelijkbare presentatie zou maken als in de A-kerk. 

Sad Ali
Het bekendste voorbeeld van een object dat Bayri in een andere context plaatst is zij alter ego Sad Ali, kort voor Sad Alien. Het is geen toeval dat het woord Alien in het Engels een  homoniem is zowel kan verwijzen naar buitenaards wezen als naar iemand uit een ander land. Sad Ali is een woordeloos, verdrietig cartoonfiguur dat regelmatig opduikt in Bayri’s werk en ontstond als digitale tekening, als computerbestand. 

Qua vormgeving kan Sad Ali zo uit een Pixar-film komen. Net als de cartoonfiguurtjes is Sad Ali een holle vorm. Hij heeft geen hart, botten of hersenen. “Dus deze vormen zijn containers. Alles wat beweegt op het scherm is hol. Sad Ali is ook leeg, het praat of zegt niets en heeft geen eigen agenda. Maar het is er wel, en de aanwezigheid ervan is zo kwetsbaar dat het de olifant in de kamer wordt”, vertelt Bayri. Dat laatste blijkt wel uit de uiteenlopende reacties die Sad Ali bezoekers ontlokt. Waar de ene bezoeker erom moet lachen, vindt de ander hem doodeng. 

De analoge tegenhanger van ChatGPT 
Voor veel mensen is de spraakmakende, zelflerende een chatbot ChatGPT een uitkomst. Je stelt de chatbot de meest uiteenlopende vragen en je krijgt een antwoord in volzinnen terug. Maar voor een kunstenaar die speelt met conventies en vertrekt vanuit een digitale omgeving is het natuurlijk een cadeautje. 

Naast een presentatie van zijn Smartshop, speelde Bayri met het idee om op Art Rotterdam een analoge pendant van de chatbot te presenteren. Hij wilde galeriehouder Van Gelder voor een witte wand laten plaatsnemen in een stoel. Van Gelder zou dan A4-tjes uitdelen met daarop telkens een andere vraag. “Helaas was daar geen plek voor op de beursvloer, maar Bayri onderzoekt mogelijkheden om iets soortgelijks te doen”, aldus Van Gelder. 

Wouter van den Eijkel