Kunst in de buitenlucht tijdens Art Rotterdam

Kunst wordt vaak tentoongesteld en ervaren in een vergelijkbare context: de kenmerkende witte muren van een galerie of museum. De iconische Van Nelle Fabriek, onderdeel van de UNESCO werelderfgoedlijst, valt dankzij zijn unieke architecturale karakter sowieso al buiten dit traditionele white cube-concept. Maar de beurs biedt daarnaast nog een extra mogelijkheid om kunst op een andere manier te ervaren: in de buitenlucht. Rondom dit historische gebouw worden tijdens Art Rotterdam meer dan 20 — vaak grootschalige — kunstwerken tentoongesteld. Zonder de grenzen van muren worden deze werken deel van hun omgeving, waardoor ze nieuwe betekenissen krijgen.

Atelier Van Lieshout (gepresenteerd door Galerie Ron Mandos)
Atelier Van Lieshout staat bekend om zijn multidisciplinaire praktijk, die zich beweegt op de grenzen van kunst, design en architectuur. Joep van Lieshout maakt regelmatig gebruik van industriële materialen om maatschappijkritische en provocerende thema's te verkennen. Tijdens Art Rotterdam presenteert hij het werk ‘Vulture’ (2022). De gier is een even imposant als weerzinwekkend dier. Als deze aaseter zich laat zien, is de dood nooit ver weg. Maar de gier is ook vindingrijk en vasthoudend, en een onmisbare schakel in het ecosysteem. Volgens Van Lieshout zijn kunstenaars vergelijkbaar met gieren. Ze vreten alles op wat ter inspiratie kan dienen, oud en nieuw, en worden met argwaan bekeken. Maar liever had Van Lieshout verzamelaars gezien als gieren: hongerig cirkelend rond weerloze kunst. De werken van Van Lieshout waren eerder onder meer te zien tijdens de biënnales van Gwangju, Venetië en São Paulo en maken deel uit van de collecties van Fondation Prada, FNAC, Museum Boijmans Van Beuningen en het Stedelijk Museum.

Baoyang Zhao (gepresenteerd door Josilda da Conceição Gallery)
In het werk van Baoyang Zhao krijgen ontastbare fenomenen vaak een tastbare lading. Een geur, of een herinnering. De kunstenaar studeerde afgelopen zomer af aan de HKU en presenteert tijdens Art Rotterdam het werk ‘The Trace of a Ghost Walking along the River’ (2023-2024). Hoe voorkom je dat je schoenen nat worden als je langs de rivier loopt? Dit project gaat over het lichamelijk genot in afwezigheid van het lichaam. De kunstenaar verkent dit onderwerp in de context van hun ervaring als non-binair persoon. De liminaliteit van hun lichaam komt overeen met de belangrijke ervaring van genot, die zich alleen bevindt op de grens van land en water, toegeeflijkheid en beperking. We horen het gefluister van het genot onder het water, terwijl we weten dat het land is waar we op kunnen staan. We maken onze schoenen nat. We blijven hangen en lopen langs de rivier. Maar wat wordt nat als een geest langs de rivier drijft? Wat blijft er over in het lichamelijk genot wanneer het lichaam ontbreekt?

Jonas Dehnen (gepresenteerd door Pizza Gallery)
Met het werk ‘Pterion shelter, oder die dünnste Stelle des Schädels’ (2023) speelt Jonas Dehnen met het genre van de sculpturale tuinfolly. Een folly, in de architectuur, is een voornamelijk decoratief tuinbouwwerk dat door zijn uiterlijk een fictieve geschiedenis suggereert (bijvoorbeeld een nep-ruïneus kasteel of grot). Het werk van Dehnen kan worden gelezen als een sculpturaal voorstel voor een dilettante parkfolly in de vorm van een aluminiumfolie hoed, een zelfgemaakt beschermingsmiddel en een symbool van paranoia en samenzweerderig denken. Het bouwt voort op de visuele taal van de schilderijen en tekeningen van de kunstenaar, die al enkele jaren thema's integreert zoals het schilderachtige landschap, kaarten van historische tuinontwerpen, automatons en hermitages. Deze ondergaan een subjectief onderzoek, geleid door de (on)mogelijkheden en het 'cultureel geheugen' van het materiaal. De sculptuur wordt vergezeld door een kunstenaarsboek met de titel 'Fontanelle', met een reeks tekeningen. De sculptuur is gedeeltelijk gemaakt van de platen die zijn gebruikt om het boek te drukken.

Joeri Woudstra (gepresenteerd door Nest)
Terwijl de februarizon haar korte boog over Rotterdam maakt, klinkt het werk van Joeri Woudstra melancholisch over het buitenterrein van de Van Nelle Fabriek. Woudstra, een multidisciplinaire kunstenaar en componist, toont tijdens Art Rotterdam werk uit zijn serie ‘Radiate’. Voor dit van speakers gemaakte kruis vermengde hij echo’s, samples en loops uit popmuziek met IPhone-opnames en opnames van tijdens zonsondergang uitgevoerde live performances.

Karin Kytökangas (onderdeel van de tentoonstelling Prospects van het Mondriaan Fonds)
“Ik zou willen dat de wereld zachter was”, bekent Karin Kytökangas (1991). De kunstenaar maakt schilderijen en sculpturen die met een dromerige beeldtaal pijnlijke machtsstructuren bevragen. Ze is specifiek geïnteresseerd in de spanning die ontstaat tussen macht enerzijds en kwetsbaarheid anderzijds. Om deze spanning te verbeelden gebruikt ze contrasten tussen zacht en hard. Zoals schilderkunst een kwetsbaar medium is dat toch hard kan zijn door een krachtige beeldtaal of een stevig inhoudelijk statement. De sculptuur The Long Haul (2023) die buiten de Van Nelle Fabriek staat is letterlijk iets zachts dat hard is geworden: een witte vlag is gefixeerd alsof de wind altijd waait. Dit werk gaat voor de kunstenaar om een verlangen naar vrede. Door vorm en inhoud met elkaar te laten contrasteren roept Kytökangas op tot overgave aan de realiteit en pleit ze voor vernieuwing. 

Dré Wapenaar (gepresenteerd door NL=US Gallery)
Het oeuvre van de Nederlandse beeldhouwer Dré Wapenaar is nauw verbonden met de architectuur. Monumentale tentconstructies vormen hierin een terugkerende vorm, vaak als reactie op de stedelijke ruimte. Zijn ecologische werken hebben vaak een zeer specifiek doel en bieden ruimte voor de menselijke maat. Zo ontwierp hij onder meer een tent voor straatkrantverkopers en tenten rondom de dood en de geboorte. Hoe maken mensen gebruik van de openbare ruimte en weerspiegelt die ruimte diezelfde mensen? Wapenaar hoopt een dialoog te starten tussen burgers en de stad. Tijdens Art Rotterdam presenteert hij het werk ‘TENTENDORP-HERZIEN’ (2007), een maatschappij in het klein. Wapenaar: “Je mag dit werk zien als mijn voorstel tot verstedelijking.”

Oscar Peters (gepresenteerd door C.o.C.A.)
Oscar Peters maakt voornamelijk grootschalige kinetische sculpturen. In zijn nieuwste werken verkent hij grootse en allesomvattende thema's als verlies, rouw en woede. Tijdens Art Rotterdam toont hij het werk ‘The Gift of Fury’ (2024), waarin hij collectieve emoties onderzoekt als verdriet en vreugde, en de behoefte aan hoop in het licht van hedendaagse vervreemding. Dit wordt gedaan door elementen te integreren uit diverse culturen, rituelen en filmtradities. De installatie geeft je het gevoel dat je een alternatief universum binnenstapt en roept krachtige emoties op, geïnspireerd door de romantische en bijna sentimentele verbeeldingen van dood, verlies en rouw in pre-raphaëlitische schilderijen. Furie wordt geboren uit deze emoties: niet noodzakelijkerwijs een blinde woede maar eerder een gerichte razernij met een potent doel voor ogen, om te vernietigen of te creëren. Wanneer je het werk binnenstapt ben je niet langer toeschouwer, maar deelnemer in het scheppen van het ritueel; een gedeelde plek van rouw, een bijdrager aan het collectief genezen. Stichting Collectors of Contemporary Art (C.o.C.A.) bestaat uit een groep van acht verzamelaars van hedendaagse kunst. Zij hebben zich verenigd met als doel om het werk van jonge, veelbelovende kunstenaars in Nederland te stimuleren door het beschikbaar stellen van een jaarlijkse werkbeurs. 

Marcel Mrejen (onderdeel van de tentoonstelling Prospects van het Mondriaan Fonds)
Glastuinbouw maakt in bestaand landschap een ander landschap mogelijk: in de polder zet je een kas neer om daarbinnen in een ander klimaat een gewas te verbouwen. Marcel Mrejen (1994) verzamelde geluiden uit kassen zoals het zoemen en brommen van ventilatoren, pompen en neonlichten om die uren aan audio aan een kunstmatige intelligentie te voeden, die er vervolgens een soundscape van maakte. De installatie ‘Cottagecore (Paradise Haunts Growth)’ (2022) laat die geluiden via negen speakers horen. Wat de installatie precies laat horen, daar heeft de kunstenaar geen invloed meer op. Ook de duur is onbepaald. De sculptuur is daarmee niet alleen een ruimtelijk gegeven, maar strekt zich ook over een tijdsperiode uit. De installatie laat soms een stem horen. Het is volgens Mrejen het bewustzijn van het algoritme dat de prijs van groei overpeinst: Hoe kunnen we technologie gebruiken om niet-uitbuitende relaties met de planeet te herstellen? 

Geraldo Dos Santos (gepresenteerd door Josilda da Conceição Gallery)
Geraldo Dos Santos, bekend vanwege zijn voorliefde voor narratieve complexiteit, introduceert ‘La Santeria de Mama’ (2023-2024), een reeks keramische sculpturen die samen een diepgaande poging tot culturele dekolonisatie vormen. Door de symbolische waarde van kaarsen te onderzoeken, ontrafelt hij zorgvuldig de hiërarchische systemen die verbonden zijn met de beïnvloeding van deze rituele objecten. Dit roept doordachte vragen op over de identiteit van mensen die meerdere migraties hebben hebben doorgemaakt. ‘La Santeria de Mama’ ontvouwt zich als een installatie vol verhalen, waarbij de kaarsen transformeren in een krachtige metafoor die de blijvende kracht van culturele identiteiten uit Latijns-Amerika symboliseert. Dit hegemonische fenomeen overstijgt conventionele kunstgrenzen en dient als een katalysator voor een parafictie. De levendige kleuren van de beelden verstoren eendimensionale verhalen, waardoor er ruimte ontstaat voor genuanceerde perspectieven. Ongemakkelijke waarheden die zijn ingebed in migratieverhalen worden blootgelegd door het ontmantelen van vooropgezette ideeën. Dit leidt tot een collectieve heroverweging van maatschappelijke structuren die hiërarchieën in stand houden op basis van afkomst en erfgoed.

Adriaan Rees (gepresenteerd door Livingstone Gallery)
Hoog in de lucht, op ruim 4 meter, torent een opvallende lila sculptuur op een metalen paal. Het polyester beeld is een vrouwfiguur, gebogen met een emmer in haar handen. Haar hoofd, bedekt met lange haren, is grotendeels verborgen in de emmer. De titel van het werk, ‘Screaming in a Bucket’ (2023/2024), is veelzeggend en komt voort uit een droom. In hun stand op de beursvloer toont Livingstone Gallery een bijzondere editie van dit werk in porselein met zilver. Rees, bekend om zijn veelzijdigheid in materialen, verdeelt zijn tijd tussen zijn atelier in Amsterdam en zijn eigen studio in Jingdezhen, China. Hij creëert niet alleen beelden en installaties, maar werkt ook aan grootschalige projecten, performances en sculpturen voor de openbare ruimte.

John M Robinson (gepresenteerd door A Modest Show)
De Britse kunstenaar John M. Robinson staat bekend vanwege zijn performance-schilderijen. Tijdens tarotlezingen en andere occulte of spirituele handelingen neemt hij nieuwe persona’s aan, die hij vervolgens in zijn schilderijen verweeft. Tijdens Art Rotterdam zal Robinson optreden in een bescheiden schuurtje buiten de Van Nelle Fabriek dat is versierd met afbeeldingen en voorzien van kijkgaten. Op gezette tijden zal hij hier een aantal tijdgebonden werken opvoeren.

Marieke Bolhuis (gepresenteerd door NQ Gallery)
Marieke Bolhuis toont een installatie van drie sculpturen: ’Starting point, YOU ARE HERE’ (2023). Bolhuis werkt intuïtief, voortbouwend op haar interesse in emoties, psychische toestanden en bewustzijn. In een voortdurende dialoog met vorm en materiaal, denkt ze door te doen. Deze drie sculpturen kunnen als zelfstandige sculpturen gezien worden maar vormen samen een krachtige installatie. Bolhuis: “Een leven met en in de natuur, uit de donkere aarde ontsproten. Het wonder dat uit die voedselrijke organische aardkorst de mooiste vormen en kleuren tot leven komen. Levensvormen, organismen, planten en dieren, die samenwerken en een ongelooflijk divers en rijk landschap hebben gecreëerd.” Het werk is een vervolg op ‘If we would all be plant’, dat vorig jaar op de beurs te zien was.

Cecilia Bjartmar Hylta (onderdeel van de tentoonstelling Prospects van het Mondriaan Fonds, courtesy diez gallery)
Infrastructuur en ruimtelijke ordening vormen voor Cecilia Bjartmar Hylta (1992) vaak het vertrekpunt voor nieuw werk. Ze is geïnteresseerd in de manier waarop we bewegen in de buitenruimte, in de eisen die structuren aan ons stellen en in de reacties die ze oproepen. In haar werk probeert ze publieke situaties na te bootsen om daarmee de onderliggende en vaak onzichtbare vormen en ideeën erachter te visualiseren. Voor de sculptuur ‘Van Nellefabriek’ (2023) verzamelde de kunstenaar stof uit het Distributiecentrum en perste die in een miniatuurvorm van de ruimte. Zo keert Bjartmar Hylta met haar sculptuur inhoud en vorm binnenstebuiten.  

Art van Triest (gepresenteerd door MPV Gallery)
Controle is een belangrijk thema in het werk van Art van Triest: “Centraal in mijn werk staat de menselijke neiging om onze fundamentele angst met een systeem te bestrijden, grip te krijgen op de wereld om ons heen en onze behoefte aan controle te bevredigen. Mijn werk is een visueel onderzoek, waarin ik bevraag hoe dit systeem zich verhoudt tot de fysieke realiteit van de wereld om ons heen. Ik wil een visueel tegenwicht bieden aan de vereenvoudiging en standaardisering van onze omgeving. Ik zou willen streven naar een meer realistische positionering van de mens, waarin we ons completer kunnen verhouden tot de werkelijkheid”. ‘Lines’ (2023) is een reeks sculpturen die de balans tussen verschillende systemen onderzoekt. Het probeert contrasten weer te geven tussen mogelijke manieren om ons te verhouden tot onze omgeving. Gefocust op kracht en berekenende betrouwbaarheid of voortkomend uit een ontwikkelproces worden verschillende manieren van werken en denken in beeld gebracht.

André Kruysen (gepresenteerd door NL=US gallery)
André Kruysen brengt het werk ‘Dependent perspective (whale’s eye)’ (2023). Het werk van Kruysen heeft betrekking op daglicht en de structuur van de architectuur om hem heen. Hij maakt ingrepen in ruimtes die deze aspecten beïnvloeden. Deze ingrepen kunnen resulteren in zowel vrijstaande als met de ruimte versmeltende sculpturen. Zijn recentere complexe en chaotische vormentaal is een gevolg van de steeds complexere (visuele) cultuur waarin we leven. De zoektocht naar een persoonlijke balans hierin vindt zijn vorm in zijn werk. Temidden van zijn ontwrichtende ruimtelijke interventies zoekt Kruysen naar stilte: de rust die ontstaat door het heilige effect van daglicht. Deze tegenstrijdigheid vormt de basis van zijn sculpturen.

Olaf Mooij
De Rotterdamse kunstenaar Olaf Mooij heeft vooral bekendheid verworven met zijn autosculpturen in de openbare ruimte. Tijdens Art Rotterdam presenteert hij ‘The Church of our Unbelieving Faith’. Deze ‘Kerk van ons Ongelovige Geloof’ is gehuisvest in een mysterieuze, kapelachtige structuur. In deze prachtige kapel val je van de ene verbazing in de andere. Eenmaal binnen moet je je ogen het werk laten doen. "Waar moet ik in geloven?" en "Wat wil ik geloven?" zijn vragen die bij je blijven na het zien van deze bijzondere objecten. Geloof je in de heiligheid van de technologie? Of geloof je dat de heilige koe leeft en gecreëerd is uit een auto-spermatozoïde? Is onze auto zo'n geweldige uitvinding? Is het niet beter om elektrisch verder te gaan? En aan wie vertrouwen we ons lot liever toe: de menselijke bestuurder of de zelfdenkende machine? Dit soort aspecten worden belicht in deze “Kerk”.

Thordur Hans (gepresenteerd door Rademakers Gallery)
In het werk van de IJslandse kunstenaar Thordur Hans staan het vertrouwde en het alledaagse centraal. Zijn werkproces bestaat grotendeels uit het observeren van interessante gebaren die je in het dagelijks leven tegen kunt komen. Deze gebaren ontwikkelen zich vervolgens tot kunstwerken in de vorm van herkenbare, subtiel aangepaste objecten of activiteiten, die een nieuw licht werpen op hun bestaan. ‘Venster I’ (2021) dient als een monument voor de dagelijkse vergeetachtigheid en terloopse apathie.

Ruud Kuijer (gepresenteerd door Slewe Gallery)
Ruud Kuijer is een Nederlandse beeldhouwer die bekend is geworden door zijn serie grote abstracte betonnen constructies aan de kade van het Amsterdams Rijnkanaal bij Utrecht, de zogenaamde ‘Waterwerken’. Kuijer heeft in de loop der jaren meerdere grote beelden met vlakke platen van beton of ijzer gemaakt die hangen, leunen, liggen of rechtop staan. In ‘Groot Staand Vlak’ uit 2022 steken een kokerprofiel en een pijp door een monumentaal staande, ijzeren plaat heen en houden deze visueel in evenwicht. Het platte vlak wordt tot onderdeel van een driedimensionaal geheel gemaakt. De voor- en de achterkant van de plaat krijgen een eigen identiteit. Je kan erom heen lopen om het sculpturale karakter te ervaren. 

Willem Besselink (gepresenteerd door OMI Rotterdam en NL=US gallery)
De bebouwde omgeving van de stad, en de Van Nelle Fabriek in het bijzonder, bestaat uit een bijna oneindige hoeveelheid van structuren en systemen. Willem Besselink is gefascineerd door de interferentiepatronen die daarbij ontstaan, die hij visualiseert in zijn werk. Interferentiepatronen ontstaan wanneer twee of meer golven, zoals licht-, geluids- of watergolven, elkaar ontmoeten en combineren. De sculptuur ‘Doorzicht’ (2023) is één van de vele mogelijke visualisaties van die vele aanwezige structuren én draagt tegelijkertijd bij aan de verdere opeenstapeling, met de bijbehorende interferentiepatronen. 

Martinus Papilaja (onderdeel van de tentoonstelling Prospects van het Mondriaan Fonds)
Een graffitischrijver moet een herkenbare tag hebben, die toch niet herleidbaar is naar de persoon die de tag plaatst. Dat laatste is belangrijk omdat graffiti aanbrengen op de meeste plekken verboden is. Dat het werk van Martinus Papilaja (1988) nu aan een publiek wordt gepresenteerd terwijl toch duidelijk is dat hij de maker is, ziet hij als erkenning voor het specifieke ambacht van graffiti. Papilaja onderzocht wat de noodzaak of drang is van de graffiti kunstenaar om te schrijven en wat de invloed daarvan is op het handschrift. Voor hem is graffiti een ambacht dat door oefening en door het bestuderen van het werk van anderen kan worden geperfectioneerd. In zijn werk op Prospects kiest hij er bewust voor om met de vorm te experimenteren. Hij bespuit geen plat vlak, maar presenteert buiten de Van Nelle Fabriek drie sculpturen die zijn tag ruimtelijk neerzetten. 

Sanne van Balen (onderdeel van de tentoonstelling Prospects van het Mondriaan Fonds)
Kan taal zich ook in een andere gedaante tonen? Die vraag loopt als een rode draad door het werk van Sanne van Balen (1994). In haar beeldende werk concentreert ze zich op de visuele ervaring van taal en als ze schrijft geeft ze beelden een stem. Voor haar werk op Prospects concentreerde Van Balen zich op de tong. Enerzijds is de tong de spier die taal vormgeeft en letterlijk creëert. Maar ‘tong’ staat ook voor taal die je spreekt, de taal van een volk. Die dubbele lading keert terug in het werk. Buiten de Van Nelle Fabriek ligt in het gras ‘Stem’ (2024), een rode, kronkelige sculptuur die wel iets weg heeft van zo’n fysieke tong. Met dit werk verbindt Balen taal met landschap. Want voor Van Balen is het landschap een taalkundige plaats die betekenissen uit de omgeving zowel vasthoudt als overbrengt. 

Erik Buijs (gepresenteerd door Rutger Brandt Gallery)
Erik Buijs creëert geanimeerde figuren uit klei of was, waarbij hij bewust sporen van het beeldhouwproces achterlaat. Zijn kunstwerken dienen tot nadenken, dat niet alleen de nieuwsgierigheid prikkelt maar ook uitnodigt tot diepe gedachtes. Door de intrigerende mix van de grillige en kinderlijke verschijning van zijn figuren, gecombineerd met sombere ondertonen, belichamen de sculpturen van Buijs een eigenaardige maar krachtige aanwezigheid. Deze figuren, ogenschijnlijk speels maar met een vreemde eigenzinnige twist, bieden een uniek perspectief op de menselijke conditie. Binnen hun ogenschijnlijk eenvoudige vormen liggen lagen van diepte, die zowel gevoeligheid als eigenzinnigheid onthullen. Buijs verbindt op meesterlijke wijze de zwaarwichtige aspecten van menselijke emotie met de onschuldige essentie van de kindertijd. Hierdoor ontstaan sculpturen die op een emotioneel niveau resoneren met de toeschouwers, een kunstzinnige samensmelting die de gevoelige snaar van het menselijk gemoed weet te raken.

Samengesteld door Flor Linckens