Zachte esthetiek, harde vragen: Een gesprek met Bianca Carague

In de Prospects-sectie van Art Rotterdam toont Bianca Carague (°1995, de Filipijnen) de sculptuur Ilog Maria Vessel (2023) en de video Maria Islands (2023), beide afkomstig uit haar interactieve wereld Maria Islands (2023). In dit speculatieve toekomstscenario breiden de Filipijnen hun grondgebied uit met geïmporteerd plastic afval. Haar werk schept werelden die zowel sereen als ontregelend aanvoelen. Hoewel haar concepten dystopisch zijn, straalt de uitwerking een zachte, spirituele sfeer uit. “Zelfs als ik kritische thema’s aansnij, zoals klimaatrampen, machtsverhoudingen of mentale gezondheid, is er altijd een zekere zachtheid in mijn aanpak. Dat is gewoon wie ik ben,” zegt ze.

Wat is de rode draad in jouw praktijk?
Bianca’s werk beweegt zich tussen verschillende media - gamingomgevingen, video, en sculptuur - maar de kern blijft dezelfde: verhalen vertellen via interactieve, verbeeldingsrijke werelden. Haar artistieke pad begon in meubel- en interieurontwerp in de Filipijnen, maar haar zoektocht naar meer maatschappelijke betrokkenheid bracht haar naar de master Social Design aan de Design Academy Eindhoven. “Ik begon mijn master met het idee dat ik dingen zou ontwerpen die mensen helpen en problemen oplossen. Maar ik besefte al snel dat design niet altijd draait om oplossingen. Het kan ook gaan over het bevragen en herschrijven van verhalen,” zegt ze.

Haar vroege projecten richtten zich op digitale storytelling en interactieve omgevingen, maar na verloop van tijd groeide de behoefte om die fictieve werelden ook fysiek tastbaar te maken. “Ik begon digitaal, maar daardoor verlangde ik steeds meer naar iets fysieks. Eerst wilde ik dingen aanraken. Daarna wilde ik ze ruiken. Zo ben ik verder gegaan, steeds verder voorbij het scherm.”

Hoe ben je bij digitale werelden terechtgekomen?
Tijdens de COVID-19-pandemie, toen de wereld in lockdown ging en interacties vooral online plaatsvonden, raakte Bianca gefascineerd door gaming als ruimte voor mentale zorg, emotionele verbinding en spiritualiteit. “Ik had totaal geen ervaring met Minecraft te spelen.” lacht ze. “Maar ik dacht: wat als therapie zich zou afspelen in een videogame? Hoe zou dat eruitzien?”

Wat begon als een experiment groeide snel uit tot iets veel groters: een virtuele wereld van meer dan drie miljoen vierkante meter. Ze bouwde een Minecraft-server, Bump Galaxy (2020-2023), waar mentale gezondheid centraal stond en de omgevingen ontstonden in dialoog met spelers en professionals. “Er is een meditatiebos waar je een boom kan planten en zien groeien terwijl je mediteert, een onderwatertempel voor hypnotherapie, en zelfs een sneeuwvallei met zwevende vragen over liefde en relaties.”

Hoewel het project begon als een praktische oplossing voor de beperkingen van lockdowns, veranderde het Bianca’s kijk op hoe digitale werelden de menselijke ervaring kunnen beïnvloeden, een perspectief dat tot vandaag een grote rol speelt in haar werk.

Participatie speelt een grote rol in zowel het maakproces als de ervaring van jouw werk. Hoe zie jij dat?
“Ik zie mezelf als een introvert, maar ik hou ervan om via mijn werk met mensen in contact te komen,” zegt ze. Of het nu gaat om gemeenschapsprojecten, gaming-samenwerkingen of interactieve installaties, haar werk ontstaat in dialoog met anderen en evolueert door hun inbreng.

Eén van haar participatieve projecten, Gen C: Children of 2050 (2022), nodigde jonge bezoekers uit om na te denken over hoe de toekomst eruit zou kunnen zien onder invloed van klimaatverandering. Gedurende drie maanden verwerkte Bianca hun ideeën in haar werk, waardoor de tentoonstelling zich voortdurend verder ontwikkelde. In een sessie stapten deelnemers in een virtuele simulatie waarin ze manieren moesten bedenken om te overleven in een oceaan vol plastic. De meesten dachten meteen: ‘We kunnen er eilanden van maken!’ Dat idee bleef hangen en werd later de basis voor Maria Islands.

Maria Islands werd in 2023 voor het eerst getoond in het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Toen Bianca het project naar de Filipijnen bracht, voelde dat als een logische stap, omdat het nauw aansluit bij de realiteit daar. In Manila werkte ze samen met studiomaat en kunstenaar Erik Peters en andere Filipijnse kunstenaars om het project verder uit te bouwen in twee nieuwe tentoonstellingen.

Haar werk is niet alleen participatief in verhaal, maar ook in ervaring. “Voor Maria Islands heb ik zelfs een geur gecreëerd die nabootst hoe deze plastic eilanden zouden ruiken: oceaan, zout, aarde, brandend teer en kunstmatige bloemen. Het was... interessant!” lacht ze.

Voor Bianca draait participatie om het geven van inspraak en eigenaarschap. “Oplossingen worden vaak van bovenaf opgelegd. De mensen die het meest geraakt worden door een probleem, krijgen zelden inspraak in hun eigen toekomst. Daarom is verbeelding zo krachtig.”

Wat ga je tonen op Art Rotterdam?
Bij Prospects toont Bianca een sculptuur en een video uit Maria Islands (2023), een project dat de connectie onderzoekt tussen de Filipijnen en Nederland, maar tegelijk bredere vragen stelt over de wereldwijde machtsverhoudingen in afvalverwerking. “Ik ben opgegroeid in de Filipijnen, maar heb jaren gestudeerd en gewerkt in Nederland. Ik wilde een project maken dat niet alleen persoonlijk resoneert, maar ook iets zegt over de manier waarop deze twee landen verbonden zijn door consumptie en afval.”

De video Maria Islands (2023) schetst een toekomst waarin de Filipijnen hun grondgebied uitbreiden met geïmporteerd plastic afval, een verwijzing naar hoe Westerse landen hun afval dumpen in het mondiale Zuiden. De Filipijnen zijn een van de grootste ontvangers van plastic afval, waarvan een groot deel uit Nederland komt, maar beschikken niet over de infrastructuur om deze hoeveelheden te verwerken. “Het slaat nergens op, want afval verdwijnt niet. Vroeg of laat krijgen we er allemaal mee te maken. Maar in deze globale machtsstructuren bepalen de rijkste landen wie die last moet dragen.”

In plaats van louter deze ongelijkheid bloot te leggen, draait Maria Islands het machtsverhaal om en speculeert het over een toekomst waarin plastic niet langer symbool staat voor een ecologische crisis, maar een bouwsteen wordt voor een nieuwe natie. “Wat als plastic afval, in plaats van een last, een bron van macht wordt? Wat als de Filipijnen, in plaats van verplicht afval te verwerken, het zouden gebruiken om hun grondgebied, economie en toekomst opnieuw vorm te geven?”

De sculptuur Ilog Maria Vessel (2023) brengt deze fictieve wereld tot leven in een tastbare vorm, zodat bezoekers letterlijk in aanraking komen met haar speculatieve landschap. De steun van het Mondriaan Fonds speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van Maria Islands. “Dankzij de beurs kon ik dieper ingaan op de geopolitieke, culturele en spirituele dimensies van de speculatieve toekomst die Maria Islands verkent.”

Geschreven door Emily Van Driessen