Een libelle op Times Square – Jonas Brinker’s Untitled (25.07.2022, 02:14 AM)

Op weg naar zijn appartement liep Jonas Brinker ’s nachts over Times Square. Tot zijn verbazing zag hij een libelle uitrusten op het trottoir, midden in een van de drukste plekken ter wereld. Brinker had zijn camera bij zich en besloot op zijn knieën te gaan zitten en het insect frontaal te filmen. De libelle lijkt ons de hele film aan te kijken, waardoor het de hoofdrolspeer wordt van de film. “Een wild dier dat wordt erkend als individu. Een wezen dat je heel duidelijk kan zien, maar waarvan de essentie toch ongrijpbaar blijft.

“Het werk draait meer om aanwezigheid dan om betekenis,” zegt Brinker. “De libelle is er niet om iets te vertegenwoordigen, maar bestaat simpelweg, als individu, in dat moment.” Untitled (25.07.2022, 02:14 AM) sluit naadloos aan bij Brinkers werk, waarin verschillende elementen die al lang bestaan—de libelle bestaat al ongeveer 320 miljoen jaar—op een vluchtige manier samenkomen.

Jonas Brinker (Duitsland, 1989) wordt beschouwd als een van de meest prominente videokunstenaars van zijn generatie. Zijn werk is onder meer geëxposeerd bij Marres in Maastricht (2018), Palais de Tokyo in Parijs (2018), in de legendarische Berlijnse nachtclub Berghain (2020), en vorig jaar op Piccadilly Circus in Londen. We spraken Jonas Brinker kort voor de opening van zijn eerste institutionele solotentoonstelling in de Kunstverein Hamburger Bahnhof in Hamburg.

Jonas Brinker wordt vertegenwoordigd door Zyrland Zoiropa uit Berlijn. Zijn werk Untitled (25.07.2022, 02:14 AM) is te zien in de Projections-sectie.

Je zei eerder dat je druk bezig was met de voorbereidingen voor een grote tentoonstelling in Hamburg. Ben je tevreden over hoe het is geworden?
Ja, ik was bezig met mijn eerste institutionele solotentoonstelling in Kunstverein Harburger Bahnhof in Hamburg. De tentoonstelling draait om vuurvliegjes in Central Park, vertaald naar een grootschalige videoinstallatie in de historische wachthal van de Kunstverein. Hun bioluminescente signalen, uitgezonden in hun laatste levensfase als soort-specifieke communicatie, worden gecombineerd met luchtbeelden van de skyline van New York ’s nachts. De poging om hun lichtflitsen vast te leggen, verandert zo in een melancholische verkenning van verlangen, tijd en de verweven werelden van mensen en niet-menselijke wezens. 

Ik ben erg blij met hoe de tentoonstelling is geworden en ik ben helemaal verliefd op het feit dat de ruimte zich tussen de sporen van een treinstation bevindt, waardoor het een bijzonder geschikte locatie is voor werken die zich in de tijd ontvouwen.

De wijze waarop je jouw werken presenteert, is een cruciaal onderdeel van je werk. Wat voor presentatie had je in gedachten voor Untitled (25.07.2022, 02:14 AM)?
Toen ik de film maakte, stelde ik me een vrijstaande wandprojectie voor, zodat het beeld zich uitstrekt in de daadwerkelijke ruimte. De projectie moet hoger zijn dan een mens, zodat we het insect op ooghoogte bekijken of zelfs iets omhoog moeten kijken. Dit creëert een intieme situatie waarin een klein wezen dat we gemakkelijk over het hoofd zien een krachtige aanwezigheid krijgt. Zo krijgt de ontmoeting krijgt betekenis en resoneert daardoor.

Untitled (25.07.2022, 02:14 AM) draait om een libelle die uitrust op Times Square in New York. We zien een close-up van de libelle, waarvan de ogen en vleugels het veranderende licht van de omgeving reflecteren. Hoe ontstond het idee van een libelle op Times Square?
Hier zit een interessante connectie: het was niet iets dat ik had gepland of bewust van tevoren had bedacht. Ik was bezig met mijn andere werk en terwijl ik ’s nachts terugliep naar het appartement waar ik verbleef, kwam ik door Times Square. Daar, midden op de stoep, zag ik ineens die libelle. Omdat ik mijn camera bij me had, uitgerust met een macrolens, besloot ik op de grond te gaan liggen en een moment de tijd te nemen om het insect te filmen. Op die manier is het werk een directe reactie op een onverwachte ontmoeting, iets dat volledig toevallig gebeurde. 

De libelle is het enige dat we te zien krijgen. Je zou het kunnen beschrijven als een opname van de indrukken die een libelle heeft terwijl hij rust op Times Square. Was dat een bewuste keuze?
De bewuste keuze was om het insect op ooghoogte te filmen, met de camera recht op hem gericht. Hierdoor lijkt de libelle ons terug aan te kijken. Zo wordt het de hoofdrolspeler van de ontmoeting: een wild dier dat wordt erkend als individu, een wezen dat je heel duidelijk kan zien, maar waarvan de essentie toch ongrijpbaar blijft. 

Ik was gefascineerd door de reflecties van de stadslichten en billboards in zijn vleugels en ogen, waarin de omgeving zowel wordt geabsorbeerd als weerkaatst. Er zit ook een element van diepe tijd in: dit oeroude insect, dat in 320 miljoen jaar nauwelijks is veranderd, rust op een stoep van beton vermengd met de glinsterende resten van de oeroude rotsen van Manhattan, verlicht door de verschuivende kleuren van digitale schermen en advertenties.

Dus op veel manieren ben ik geïnteresseerd in wat er al is—verschillende elementen die op een vluchtige manier samenkomen. Natuurlijk kunnen we alleen maar speculeren over wat het insect waarneemt, maar de libelle was waarschijnlijk gedesoriënteerd, waarschijnlijk misleid door de felle verlichting van het plein, waardoor hij verdwaald raakte. Na het filmen heb ik hem naar het dichtstbijzijnde park gebracht. 

Door de geschiedenis heen zijn dieren vaak gebruikt als metaforen: leeuwen staan voor kracht, wolven voor vrijheid, enzovoort. De close-up in Untitled (25.07.2022, 02:14 AM) verzet zich tegen deze metaforische interpretatie. Waarom daag je antropocentrische narratieven uit met je werk?
Ik ben geïnteresseerd in het loslaten van de neiging om symbolische betekenissen toe te kennen aan niet-menselijke dieren. De libelle is er niet om iets te vertegenwoordigen; hij bestaat simpelweg, als individu, in dat moment. Untitled (25.07.2022, 02:14 AM) draait om aanwezigheid in plaats van betekenis.

Ik probeer die openheid in mijn werk te bewaren: waarnemen zonder op te leggen, observeren zonder te veronderstellen, ruimte creëren voor een ontmoeting waarvan de  betekenis niet vaststaat, maar zich ontvouwt. Door de focus te verschuiven van interpretatie naar observatie, wil ik niet-menselijke subjectiviteit erkennen zonder deze te reduceren tot een door mensen toegewezen rol.

Zelfs als ik probeer af te stappen van antropocentrische narratieven, kan ik natuurlijk nooit ontsnappen aan mijn menselijke perspectief. Maar door me bewust te zijn van deze beperking, hoop ik een ruimte te creëren waarin betekenis ontstaat door observatie, in plaats van deze op te leggen.

Geschreven door Wouter van den Eijkel