Elen Braga: een herdefiniëring van het persoonlijke en het politieke

Tijdens Art Rotterdam (28-30 maart 2025 in Rotterdam Ahoy) presenteert Wouters Gallery uit Brussel het werk van Elen Braga in de New Art Section, die werd gecureerd door Övül Ö. Durmuşoğlu. De visuele aantrekkingskracht van Braga’s werk misleidt de kijker: haar werken ogen aanvankelijk speels en kleurrijk, maar onthullen bij nadere observatie een gelaagdheid die getuigt van buitengewoon scherpe en kritische reflectie. Ze verweeft daarbij politieke thema’s, verhalen over machtsverhoudingen en persoonlijke herinneringen tot krachtige narratieven.

Elen Braga staat bekend om haar multidisciplinaire en conceptueel gelaagde praktijk, waarin installatie, sculptuur, video, textiel en performance centraal staan. Ze verkent daarmee thema’s als kracht, machtsrelaties, ambitie en veerkracht, waarbij ze persoonlijke ervaringen en lokale verhalen verweeft met grotere universele thema’s en de actualiteit. Daarnaast put Braga inspiratie uit mythes, massacultuur, folklore, religie en culturele tradities uit zowel België als Brazilië, en onderzoekt ze hoe deze voortleven in ons dagelijks handelen en onze overtuigingen. De kunstenaar is in het bijzonder geïnteresseerd in bepaalde paradoxen en ambiguïteiten die daarbij ontstaan en hoopt met haar werk een dialoog op gang te brengen. 

Soms herinterpreteert Braga een bepaalde geschiedenis als een daad van verzet tegen de officiële geschiedschrijving. Door haar eigen leven en ervaringen als uitgangspunt te nemen, waaronder een busongeluk dat ze als kind overleefde, creëert Braga een intieme dialoog tussen het persoonlijke en het politieke of het collectieve. Haar werk sluit vaak nauw aan bij de specifieke context van de locatie waar het wordt getoond en wordt regelmatig gepresenteerd in de openbare ruimte.

De kunstenaar maakt gebruik van materialen als textiel (waaronder handgetufte wandtapijten), keramiek, metaal, taal of haar eigen lichaam. Voor Braga is het maakproces haast net zo belangrijk als het eindresultaat: een ritueel dat wordt gekenmerkt door toewijding, doorzettingsvermogen en zelfopgelegde opdrachten. De fysieke inspanning die haar werken vereisen, speelt daarbij een cruciale rol. Braga onderzoekt regelmatig de fysieke en mentale grenzen van haar lichaam en integreert deze inspanningen in haar kunst. Haar monumentale tapijt ‘Elen ou Hubris’ (2020) was bijvoorbeeld 24 meter lang en 5 meter breed en woog maar liefst 200 kilo. Het werk was slechts vijf uur te zien aan de triomfboog van het Jubelpark in Brussel. Inhoudelijk onderzocht het werk de grens tussen ambitie en overmoed (‘hubris’), waarbij Braga mythologische en Bijbelse verhalen verbond aan persoonlijke ideeën over trots en zelfdiscipline. Ze was bijna twee jaar bezig met het werk.

Voor haar eerdere werk ‘Tão quente que era que pouco mais era morte’ (‘Zo heet dat een graadje meer de dood betekende’) (2015) reisde Braga naar Death Valley in de VS. Daar voerde ze een fysieke performance uit waarbij ze een constructie van twaalf aluminium platen droeg, voorzien van haar eigen interpretaties van passages uit Dantes Inferno. Dit werk weerspiegelde haar voortdurende fascinatie voor zowel de kracht als de beperkingen van het menselijk lichaam.

Voor een recente tentoonstelling in Wouters Gallery onderzocht Braga de vervagende grenzen tussen publieke en private sferen. Daarvoor vertaalde ze de concepten van een café en een zogenaamd love hotel naar textielinstallaties die deze vervagende grenzen blootleggen, met een scherpe blik op de consumptie van liefde in een digitale wereld. 

Elen Braga werd in 1984 geboren in Maranhão in Brazilië in een buitengewoon arme familie. Haar moeder werkte met textiel, waardoor Braga al vroeg ontdekte dat ambacht en identiteit elkaar op interessante manieren kunnen versterken. De kunstenaar kreeg een streng religieuze opvoeding en genoot zelfs een tijdje bekendheid als gospelzanger in Brazilië. Daarnaast nam ze als kind deel aan beauty pageants, een interessant contrast met haar religieuze omgeving, die kritisch was op uiterlijke vertonen van ijdelheid. Hoewel religie haar aanvankelijk een veilige structuur bood, begon ze als tiener te twijfelen aan haar overtuigingen. Via de kunst vond ze een nieuwe manier om haar wereld te begrijpen en zichzelf uit te drukken. Haar eerste experimenten in de performancekunst ontstonden uit een verlangen om grenzen te doorbreken — zowel fysiek als conceptueel. De stemtechnieken die ze tijdens haar gospelperiode had geleerd, kwamen bovendien goed van pas in haar performances.

De kunstenaar woont sinds 2016 in België. Ze behaalde in 2018 haar post-master aan a·pass (Advanced Performance and Scenography Studies) in Brussel en nam deel aan diverse residentieprogramma’s, waaronder bij MORPHO, Central Saint Martins en Buitenplaats Brienenoord. Haar werk was onder meer te zien in WIELS, M HKA en Centre Pompidou-Kanal in Brussel en was tot voor kort onderdeel van een groepsshow in Mu.ZEE Oostende. Tot eind januari is haar werk ook te zien in CC Strombeek. In 2025 verschijnt haar eerste monografie bij MER Books.

Het werk van Elen Braga zal tijdens Art Rotterdam te zien zijn in de New Art Section, gepresenteerd door Wouters Gallery uit Brussel.

Geschreven door Flor Linckens