Brutaliteit in beeld: een gesprek met Diana Al-Halabi

Het werk van Diana Al-Halabi (1990, Libanon) is even persoonlijk als politiek. Zonder een moment te aarzelen, spreekt ze over honger, oorlog en ontmenselijking met helderheid en urgentie. Haar nieuwste werken, Clean Cut (2024) en Blow Up (2025), snijden diep in thema’s van macht en onderdrukking, en tonen hoe geweld wordt gesanctioneerd en weggewuifd.

Tijdens het gesprek fladdert Bubu, een kleine, felgroene, donzige parkiet rond haar. Hij tsjirpt luid, eist haar aandacht op, en drukt kleine kusjes op haar lippen. Bubu is het lichtpuntje in de donkerte van het gesprek.

Wat is de rode draad in je werk?
“Mijn praktijk is interdisciplinair; ik ben niet enkel een filmmaker of enkel een schilder,” zegt Diana. Het medium wordt bepaald door de urgentie van het onderwerp. “Als iets nú gebeurt, moet ik er anders op reageren dan wanneer ik iets uit het verleden bekijk.”

Haar werk onderzoekt machtssystemen die van bovenaf worden opgelegd. “Ik werk tegen alles wat top-down komt,” zegt ze. “Onderdrukten versus onderdrukkers, gekoloniseerden versus kolonisatoren.” Die spanning drijft haar praktijk, waarin ze meestal vertrekt vanuit het persoonlijke en zo uitzoomt naar bredere politieke structuren.

Maar in haar film The Battle of Empty Stomachs gebeurde het net andersom. “Sinds 2021 deed ik onderzoek naar twee vormen van politieke honger," zegt ze. "Hongersnood is een wapen van bovenaf, opgelegd door de staat. Hongerstakingen bewegen net de andere kant op, ze beginnen bij de individuele gevangene en groeien van daaruit, als een laatste vorm van verzet.”

Terwijl ze aan de film werkte, sloeg de realiteit in. “Ik vroeg me af: wat weet ik eigenlijk over honger? Niets, toch? Het enige wat ik kende, was vasten. En toen escaleerde de hongersnood in Gaza. Het was verstikkend om een genocide mee te maken terwijl ik een film maakte over politieke uithongering. Het was niet langer een onderzoeksproject. Het gebeurde. Nu.”

Het Mondriaan Fonds hielp bij de productie van die film, toch?
“Ja, The Battle of Empty Stomachs werd ondersteund door zowel het Mondriaan Fonds als de IFFR RTM Pitch Award,” zegt Diana. “Het prijzengeld mocht enkel voor de productie gebruikt worden, dus het Mondriaan Fonds hielp me persoonlijk om het project mogelijk te maken.”

Haar onderzoek duurde twee jaar, de film zelf werd in zes à zeven maanden gerealiseerd. Maar na de afronding voelde ze dat ze iets anders nodig had. “Ik schrijf alles in mijn films, zelfs de poëtische teksten. Maar op een bepaald moment voelde taal te klein. Woorden waren te beperkt, te nauw voor wat ik zag.”

Zo kwam ze opnieuw bij schilderkunst terecht. Op Art Rotterdam Prospects toont ze Clean Cut, het eerste werk dat uit die verschuiving voortkwam.

Wat inspireerde Clean Cut?
“Ik las Bertolt Brechts essay Writing the Truth, Five Difficulties uit 1935 en een zin liet me niet meer los,” zegt Diana. “Hij schrijft over hoe mensen fascisme willen bekritiseren, maar kapitalisme zorgvuldig buiten beeld houden. Alsof je kalfsvlees wil eten, maar weigert te zien hoe het kalf wordt geslacht. En zolang de slager zijn handen wast, doet niemand moeilijk. Dat beeld bleef in mijn hoofd klieven.”

Dit staat centraal in Clean Cut. Op het schilderij wast een slager zijn handen, een vleesmolen steekt in zijn mond. Twee vrouwen kijken hem met achterdocht aan. “Na vijf jaar in het Westen te wonen, zie ik die dubbele standaarden elke dag. Mensen oordelen met argwaan over anderen, maar er is een hiërarchie in wie geweld mag bekritiseren. Als iemand zegt: ‘Oh nee, die arme Israëli’s,’ dan weigert die te zien waar het echte probleem ligt, en dat is exact waar Brecht het over had. Mensen veroordelen geweld, maar zwijgen over zionisme. Ze veroordelen nazi-fascisme, maar weigeren zionisme in vraag te stellen. Het is schuldwitwassen. Net zoals de slager die zijn handen wast.”

De titel Clean Cut verwijst naar hoe geweld klinisch en afstandelijk wordt in moderne oorlogsvoering. “Israël bombardeert Gaza op een ‘cleane’ manier. Het is verticaal geweld, losgekoppeld, bijna onzichtbaar. Een raket valt uit de lucht en wist de daad van moord uit. Maar een mes beweegt horizontaal, dichtbij, direct. Het ene wordt als ‘clean’ gezien, het andere als vuil.”

De lichamen in haar schilderij zijn geen dieren, maar mensen. “Het is een directe reactie op hoe zionistische propaganda Palestijnen en Libanezen ‘menselijke dieren’ noemt. Maar tijdens de Holocaust werden Joden door de nazi’s exact zo genoemd. Dezelfde retoriek, dezelfde dehumanisering.”

Waarom resoneert schilderen nu zo sterk met je werk?
“Geen enkel medium kan de rampzalige realiteit vatten,” zegt Diana, terwijl ze reflecteert op het overweldigende geweld en het menselijke leed dat beelden van de oorlog in Gaza proberen vast te leggen. Maar wat haar net zo hard raakt, is hoe snel die beelden verdwijnen. “Vandaag de dag verdwijnen beelden razendsnel, opgeslokt door de eindeloze stroom van het internet. We mogen niet toestaan dat deze digitale amnesie uitwist wat we hebben gezien. Voor het digitale tijdperk, bleven beelden van oorlog op het netvlies gebrand. Denk aan de Vietnamoorlog, sommige beelden zijn iconisch geworden, omdat ze zowel het verzet als het lijden vasthouden."

Schilderen is een manier om beelden die haar shockeren vast te houden. “Ik zag een foto van een hoop lichamen van Palestijnen, bruut afgeslacht, met katten die erbovenop zaten. En ik bleef me afvragen: zijn die katten uitgehongerd en op zoek naar eten? Zijn ze aan het rouwen? Of voelen ze de kilte van de dood en proberen ze de lichamen warm te houden?”

Diana zag ook foto’s van kinderen en beroemdheden die boodschappen schreven op raketten, die even later op Palestijnen werden afgevuurd. Die beelden vormden de basis voor Blow Up, het drieluik waar ze nu aan werkt, en dat op Art Rotterdam Prospects voor het eerst te zien zal zijn.

“Het is een daad van genocide die als iets patriottisch wordt voorgesteld, maar het is pure indoctrinatie. Het is een systeem dat mensen meesleurt in gruwelijk geweld, zonder dat ze volledig begrijpen waar ze in worden betrokken.”

Schilderen is haar verzet tegen de vluchtigheid van beelden. “Ik voelde de ethische verantwoordelijkheid om die beelden niet simpelweg te herhalen, maar om een manier te vinden om erover te spreken. Kunst moet die momenten vastzetten, omdat een simpele scroll ze anders voorgoed laat verdwijnen. Omdat vergeten te gemakkelijk is. En ontkennen nog gemakkelijker.”

Met vastberadenheid doorbreekt Bubu de zwaarte van het gesprek. Hij drukt zachte kusjes op Diana’s lippen, alsof hij haar probeert te troosten. Ze kust hem terug en fluistert zacht: “Habibi Bubu, I love you too.”

De onderbreking is zo absurd dat Bertolt Brecht het zelf had kunnen schrijven - een teder moment dat zich nestelt tussen ons terwijl de zwaarte van de oorlog nazindert.

Geschreven door Emily Van Driessen