Mir Zaynen Do! - Yael Bartana’s nieuwe film op Art Rotterdam

Met een onzekere tred komt een oudere vrouw de trap af. Met haar rechterhand houdt ze de leuning vast. Op de achtergrond wordt een tekst gedeclameerd in een taal die lijkt op het Duits en de onze, maar die je niet helemaal kan verstaan. De dame schuifelt naar het podium, draait zich om naar de lege zaal toe en buigt. Nog een paar seconden is het stil, daarna klinkt er muziek.

Het is de openingsscene van Mir Zaynen Do! (We are here!) de nieuwe, korte film van de Israëlische kunstenaar Yael Bartana. De film, gemaakt in opdracht van Joodse kunstruimte Casa do Povo uit São Paulo, Brazilië, is op Art Rotterdam te zien in de Projections-sectie. Daarnaast is in Sculpture Park een sculptuur van Bartana te zien. Gelijktijdig is in de Amsterdamse galerie nieuw werk van haar te bezichtigen.

Samen met Ersan Mondtag vertegenwoordigde Yael Bartana afgelopen jaar Duitsland op de Biënnale van Venetië met een indrukwekkende installatie in het Duitse Paviljoen. Haar presentatie complex en omvangrijk. Ze besloeg vier ruimtes van het paviljoen en werd getekend door contrasten: optimisme en pessimisme, utopie en dystopie, sci-fi en eeuwenoude tradities.

In de eerste, groen verlichte, ruimte hing een zeven meter lang schaalmodel van een ruimteschip. In de ruimtes daarop volgden onder meer de film Farewell, tekeningen en een 3d-model van het ruimteschip. In die ruimtes werd duidelijk waaraan het ruimteschip refereert. Het ruimteschip bood de bezoeker een uitweg uit een wereld die op de rand staat van ecologische en politieke destructie, ergens in de nabije of iets verdere toekomst.

In de pers werd het Duitse paviljoen geroemd als een van de hoogtepunten van de Biënnale. De New York Times nam haar op als een van de '8 Hits of the Venice Biennale'. Ook andere toonaangevende publicaties rekenden het Duitse paviljoen tot de hoogtepunten, waaronder The Art Newspaper en ARTnews.

Yael Bartana (Israël, 1970) studeerde aan de Bezalel Academy in Jerusalem en kwam in 2001 naar Amsterdam voor deelname aan het residentieprogramma van de Rijksakademie. Haar werk is op veel plaatsen ter wereld geëxposeerd en is opgenomen in de collecties van het Centre Pompidou, het Guggenheim, het MoMA, Tate en het Walker Art Center in Minneapolis. In Nederland is haar werk aangekocht door het Stedelijk Museum Amsterdam, het Kunstmuseum en het Van Abbemuseum. Bartana woont en werkt in Amsterdam en Berlijn. In haar films, installaties, fotografie en performances onderzoekt ze onderwerpen als nationale identiteit, trauma, en ontheemding, vaak aan de hand van ceremonies, gedenkplaatsen en publieke rituelen.

Mir Zayen Do! is daarop geen uitzondering, veel van deze elementen komen in de 11 minuten durende film aan bod. Zo horen we de taal Jiddisch en speelt de film zich af in het auditorium van Casa do Povo, een van de bolwerken van verzet tegen de Braziliaanse dictatuur in de jaren ’70. De oudere dame - gekleed in het zwart met een parelketting - is de dirigent van Coral Tradição, een Jiddisch koor uit Casa do Povo dat al decennialang slaapliedjes en protestliederen zingt.

Na een paar minuten verschijnen er andere mensen in de deuropening. Iemand draagt een aureool gemaakt van takken, een zwarte man met ontbloot bovenlijf en een lange rok, en een vrouw die lijkt te zijn gehuld in een traditioneel West-Afrikaans gewaad. Het zijn de leden van Ilú Obá De Min, een door vrouwen geleide Afro-Braziliaanse percussiegroep die muziek speelt die verbonden is met hun voorouders. Ze nemen plaats op de vervallen theaterstoelen.

De film brengt ons in contact met twee groepen die een diaspora identiteit delen, hoewel hun geschiedenissen en realiteiten heel verschillend zijn. Beide groepen werden verdreven of gedwongen hun thuisland te verlaten, maar slaagden erin om via collectief zingen en muziek maken hun cultuur, overtuigingen en rituelen te behouden en hun strijd voort te zetten.

De titel van film is een citaat uit een Jiddisch gedicht dat bekend werd als het Partizanenlied (Hirsch Glik, 1943). De titel kan worden opgevat als een oproep aan degenen die achterbleven op de plaats van vertrek. Maar gezien het verloop van de film, kan deze ook gelezen worden als een aanmoediging om nieuwe identiteiten te ontwikkelen - bovenop de oude - in een relatief nieuwe omgeving. In de tweede helft van de film ontstaat dan ook een hybride vorm van Ilú’s drumritmes en de koorzang van Coral Tradição, waardoor de grenzen tussen de ene en de andere groep vervagen.Mir Zaynen Do! van Yael Bartana is van 27 tot en met 30 maart te zien op Art Rotterdam in de Projections sectie.

- Mir Zaynen Do! van Yael Bartana is van 27 tot en met 30 maart te zien op Art Rotterdam in de Projections sectie.
- De tentoonstelling in de galerie is van 15 maart tot en met 10 mei te zien in Amsterdam.

Geschreven door Wouter van den Eijkel